Đi coi dưa

Thày và bác Ỷ là hai người trồng dưa sớm nhất làng .Dưa nghệ vỏ xanh, ruột vàng,hạt nâu đỏ,ngọt mát vô cùng .Quả to đến năm sáu cân là thường.Dưa hấu vỏ xanh ruột đỏ ,hạt đen.Dưa cam là một loại khác :khi chín vỏ mỏng như tờ giấy ,tất cả hạt nằm trong ruột dưa có lẫn nước vàng ươm ,lớp thịt bở tơi,ngọt nhẹ -thường bỏ vỏ,gạt hạt đi ,trộn với chút đường lấy thìa xúc ăn ,có vị ngon riêng,người già rất thích.Thầy còn trồng dưa Tây,loại dưa bây giờ trở nên phổ biến,nhưng ngày xưa cả vùng chỉ có nhà mình trồng -cây lá giống dưa cam-họ bầu bí-vỏ dầy hơn ,thịt nhạt hơn,nhưng vị thơm đặc biệt.Sở dĩ có giống dưa này vì thời kì 300 ngày (1954-1955)Hải Phònglà nơi binh lính Pháp tập trung để về nước ,thầy biết tiếng Pháp ,bán hàng tạp hóa,họ thường trò chuyện.Có một người lính Pháp thấy Thầy đam mê các giống cây trồng vật nuôi mới lạ ,sau khi trở về quê hương,đã gửi sang cho Thầy một gói hạt giống gồm các loại:bắp cải,su hào,cần tây,đậu côve,rau diếp cuộn,súplơ và giống dưa -Thầy gọi là dưa Tây.
Sau vụ lúa mùa,đất được cày ải,phơi nỏ,đập tơi chuẩn bị cho vụ trồng dưa.trước vụ dưa trồng xen canh vụ rau ngắn ngày .dưa trồng vào mùa xuân,thu hoạch lúc hè sang.Làm đất vất vả nhưng vui.bọn trẻ con thường phải đập đất cho tơi nhỏ để người lớn lên luống ,luống dưa dài suốt cả ruộng,ngang khoảng1,5-2m.Thường vào cuối tháng giêng Thầy ủ hạt dưa ,khi nứt nanh mới tra vào hố. Quá trình cây dưa phát triển giống như truyện cổ tích "Sự tích dưa hấu "đã mô tả (có lẽ vì thế mà hồi bé ,mình rất thích truyện này).Dây dưa bò lan khắp mặt luống,Thầy thường dùng nan tre uốn cong hai đầu ghim chặt xuống để gió khỏi lật dây,làm đứt rễ.
Khi dưa sắp được thu hoạch,thường phải coi,vì nhiều nhà không trồng ,bọn trẻ con những nhà đó coi việc vặt trộm vài quả ở ngoài đồng cũng là "bình thường" Chúng gọi đó là đi "đá dưa ".Thế là,ngoài việc ruộng dưa được rào tre quây xung quanh,thế nào cũng phải có một cái chòi nhỏ nơi góc ruộng,lợp lá chuối lá dừa,hay bằng mảnh cót,nong nia cũ.Khi thửa ruộng rau xanh(đất 5%-người nông dân được sử dụng để canh tác ngoài phần ruộng đất đã đưa vào HTX)của nhà mình ở sát nhà bị đổi để lấy đất xây cửa hàng HTX mua bán,Thầy trồng dưa ở mảnh ruộng cao sát vườn nhà dì Được.chòi coi dưa khi đó là cả thế giới tuổi thơ thần tiên của riêng mình.Này nhé:nằm trên chiếc chõng tre,ngắm bầu trời mùa hè cao vòi vọi,mây trắng trôi bồng bềnh,nắng rọi lốm đốm xuống người,gió nồm nam mát rượi.Bờ rào phía vườn dì Được có bao nhiêu loại cây :cây duối có lá ram ráp-lau bóng đèn dầu rất sạch;kim ngân hoa trắng xinh xắn,thơm dịu dàng;cây vò vẽ có lá thơm cay cay;cây sòi có vỏ cây chữa đau răng ;cây lá đỏ-mình gọi thế vì lúc nào trên cây cũng có lá non mơn mởn màu đỏ rất đẹp ...Đi coi dưa ,mình có thời gian đọc sách,học bài(ngày xưa trẻ con bị học ít hơn bây giờ),nghe tiếng sáo diều,nhớ câu thơ của Tố Hữu"Gì sâu bằng những trưa thương nhớ-Hiu quạnh bên trong một tiếng hò.".Ruộng dưa nhà anh em Trí-Liêm-Liễm ngay sát ruộng nhà mình,nhưng chòi coi dưa lại ở phía cuối ruộng nên mỗi khi nói chuyện phải nói to mới nghe thấy.Thỉnh thoảng ,người coi dưa cũng ăn trộm dưa của nhà mình để ăn cho đỡ thèm.nhưng phải đợi đến lúc đông người mới dám ra tay ,vì phải đông mới ăn hết quả dưa,cùng chung trách nhiệm nếu bị người lớn phát hiện.Nhiệm vụ ăn trộm thường do Thôngcào và Trí thực hiện,theo cách luân phiên,nay của nhà mình,hôm khác của nhà Trí.Nhưng cũng không dám ăn nhiều lần,không dám vặt quả to,vì thế,thường ăn phải dưa trắng ,nhạt như ăn bầu bí.Hình như có một lần,cả bọn đi đếm dưa (để biết có mất trộm hay ko)làm vỡ qủa to nhất,hò nhau ăn cho hết,nên được quả ngọt,lại bị ăn cố,nên mất cả ngon.
Coi dưa vào buổi tối là việc của người lớn.nếu bọn trẻ con coi là biết ngay ,vì chúng hò hát inh ỏi-đánh tiếng cho kẻ trộm biết:có người đấy .Có một năm,buổi sáng thức dậy,thấy ruộng nhà mình bị trộm mang bao vào vặt cả quả non,quả già,làm đứt dây ,Thầy Bu lại cặm cụi vun trồng cho đám dây còn sót lại ,hi vọng vàolứa quả chánh (quả đợt đầu:dưa gốc;lượt sau-từ nhánh dây phát triển sau;dưa chánh)
Đọc truyện "Cố hương" của cụ Lỗ Tấn ,thích vì nhiều lẽ,trong đó có cảnh Nhuận Thổ thời ấu thơ đi coi dưa ở bãi biển ,chỉ là đuổi con tra vào phá dưa,vì;người đi đường khát nước,vặt một quả dưa ,ko bị coi là ăn trộm.
Một đêm hè năm 1975,đi coi dưa,nhìn về phía chân trời phía Tây rực rỡ ánh sáng,lòng tràn ngập một niềm hi vọng vào cuộc sống tươi đẹp.Đó cũng là năm cuối cùng đi coi dưa.